Papieren verleden zette Bossche familie een hak

Duitsers waren ze, volgens de paperassen. In de jaren dertig woonden ze op Wolvenhoek 16, tegenover het belastingkantoor. Een overzichtelijke tijd, waarin je bij aanslag hoofdzakelijk aan een blauwe envelop of kachelroet dacht. Al in de negentiende eeuw was de familie Schute in Den Bosch beland. Herkomst: Nedersaksen.

Vader Gerhard Heinrich Schute voerde met zijn zwager een florerende groothandel in lederbenodigdheden. Maar de dood zette hem een hak. Na de komst van Hein, zijn vierde kind, stierf zijn Duitse echtgenote Maria. Vijfendertig was ze. Uiteindelijk hertrouwde hij met Anna, eveneens Duitse. Ook zij schonk hem vier kinderen.

Hein is bijna negentig, maar heeft een roestvrijstalen geheugen. Aan de huiskamertafel in de Visstraat vertelt hij zijn familiegeschiedenis. Nooit heeft hij dat kunnen doen. Te pijnlijk. Nu doet hij het voor zijn drie kinderen.

Fatale nalatigheid

Toen de oorlog uitbrak, besefte de familie Schute dat zij wonderlijk bloed had. In haar aderen stroomde het rood-wit-blauw, maar klonterde ook zwart en geel. Vader Schute had het gezin nooit laten naturaliseren. Administratieve rompslomp, kostbare procedure. Een fatale nalatigheid, ontdekte hij in zomer 1940. Omdat de familie Schute na vijftig jaar Bosschenaarschap nog als Rijksduitsers te boek stond, kreeg de oudste zoon een oproep voor de Wehrmacht. Zo leidde het pad van Geert, student weg- en waterbouw in Delft, ongewild naar het oostfront. Eenmaal zag de achttienjarige jongen Den Bosch terug. Tijdens dat kort winterverlof zat hij voor het open dakraam op de Wolvenhoek. Vergeefs hoopte hij op de genade van een longontsteking.

Levendig herinnert Hein zich de dag in 1944. Het geopende postpakket op de huiskamertafel, met wat bezittingen van Geert. Een brief vertelt dat hij op 3 februari 1944 bij Dnjepropetrowsk is gesneuveld. Vader Schute huilt tranen van looizuur. Schuld, grote schuld, met de sch-klank die hij vlekkeloos uitspreekt.

Acht maanden later viert Den Bosch haar bevrijding. Ook de familie Schute is zielsblij en zwaait met vlaggetjes. Maar er is nog een tegenstander: hun papieren verleden. De Ordedienst pakt het gezin op. De zeventienjarige Hein blijft dagenlang onder arrest in de capsulefabriek van Lewin. Zijn vader en zus Annie worden tot hun ontzetting maandenlang in kamp Vught gedetineerd. Vader zal in 1948 overlijden. Doodsoorzaak? Schuld en verdriet zie je niet op röntgenfoto's.

Hein zwijgt even. Een lieve, zachtmoedige man, met vervagende naamvallen in zijn ogen. Aus bei mit nach seit von zu. Maar. vooral aus: uit de stilte gestapt.

Eric Alink | Brabants Dagblad woensdag 2 mei 2018

No. 203. Wet van den 9den November 1887, houdende naturalisatie van Gerhard Heinrich Schute

WIJ WILLEM III, bij de gratie Gods, Koning der Nederlanden, Prins van Oranje-Nassau, Groot-Hertog van Luxemburg, enz., enz., enz.

Allen, die deze zullen zien of hooren lezen, saluut! doen te weten:

Alzoo Wij in overweging genomen hebben, dat Bernard Wilhelm Schute aan Ons zijn verlangen heeft te kennen gegeven om als Nederlander te worden genaturaliseerd, en tevens, door overlegging der bewijsstukken, opgenoemd in art. 6 der wet van den 28sten Juli 1850 (Staatsblad n°. 44), ter uitvoering van art. 7 der Grondwet, heeft doen blijken van het bezit der vereischten, voorgeschreven in art. 5 der voormelde wet;

Zoo is het, dat Wij, den Raad van State gehoord, en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze:

Eenig artikel.

De hoedanigheid van Nederlander wordt bij deze verleend aan Gerhard Heinrich Schute, koopman, geboren te Garen (Groothertogdom Oldenburg) den 21sten October 1859, wonende te 's Hertogenbosch, provincie Noordbrabant.

Lasten en bevelen, enz.

Gegeven op het Loo, den 9den November 1887.

Willem.

Uitgegeven de elfden November 1887.
De Minister van Justitie,
Du Tour van Bellingchave.

Staatsblad van het Koninkrijk der Nederlanden 1887

Eric Alink, 'Papieren verleden zette Bossche familie een hak' in: Brabants Dagblad woensdag 2 mei 2018

Ad van Drunen en Jan van Oudheusden, Het Huys van Boxtel en zijn buren (2018) 196, 197, 198, 199

n: vermelding in een voetnoot

Bossche Encyclopedie |

Gerhard Heinrich Schute

Garen 21 oktober 1853 - 's-Hertogenbosch 17 februari 1925 (71)

Papieren verleden zette Bossche familie een hak

Fatale nalatigheid

No. 203. Wet van den 9den November 1887, houdende naturalisatie van Gerhard Heinrich Schute

n: vermelding in een voetnoot

Op deze pagina

Akten

Delpher